Ryzyko sportowe

Uprawianie niektórych sportów łączy się z natury rzeczy dla uprawiających daną dyscyplinę z naruszeniem nietykalności cielesnej zawodnika(boks, zapasy). Zachowania takie nie są oczywiście przestępne, ponieważ następują za zgodą uprawiających daną dyscyplinę. Odrębny problem powstaje, gdy w czasie uprawiania sportu następują nieszczęśliwe wypadki w postaci uszkodzeń ciała lub śmierci zawodników albo kibiców. W takich wypadkach wyłączenie przestępności czynu ma miejsce tylko wtedy, gdy skutki te zostały spowodowane w ramach tzw. ryzyka sportowego*.

Z uzasadnienia postanowienia SN z dnia 7 stycznia 2008 r. sygn. akt V KK 158/07:

Pojęcie kontratypów, choć powszechnie istnieje w literaturze polskiego prawa karnego, nie jest rozumiane jednolicie. Nie pretendując, w warunkach tego uzasadnienia, do podjęcia próby ujednolicenia odmiennych stanowisk doktryny, Sąd Najwyższy w swoich rozważaniach nawiązał do poglądu W. Woltera, który pod pojęciem kontratypów rozumiał te okoliczności, które, mimo że czyn wykazuje ustawowe znamiona czynu zabronionego przez ustawę pod groźbą kary, jednak powodują, iż czyn nie jest społecznie szkodliwy, a tym samym bezprawny; są to więc okoliczności legalizujące czyn generalnie uznany za bezprawny. Ponieważ ustawowo określone jako zabronione są różne zawarte w ustawie karnej „typy” przestępstw, więc też te okoliczności wyłączające przestępność czynu nazwano „kontratypami”, zważywszy iż cechuje je również pewna „określoność” znamienna także dla typów przestępstw (Nauka o przestępstwie, Warszawa 1973, s. 163).

Na gruncie prawa karnego wyróżniamy kontratypy, których znamiona zostały określone w ustawach, zaliczając do nich przede wszystkim: obronę konieczną (art. 25 k.k., art. 423 § 1 k.c.), dozwoloną samopomoc (art. 423 § 2 k.c.), stan wyższej konieczności (art. 26 k.k., art. 424 k.c.).

Istnieją również kontratypy, których znamiona zostały ustalone w drodze praktyki wymiaru sprawiedliwości lub zostały sformułowane w drodze koncepcji doktrynalnych w nauce prawa karnego. Są to kontratypy pozaustawowe, wśród których należy wyróżnić zgodę pokrzywdzonego, zabiegi lecznicze, karcenie nieletnich i ryzyko sportowe.

Na dopuszczalność odwoływania się do tych pozaustawowych okoliczności przy rozważaniach dotyczących odpowiedzialności karnej sprawcy czynu zabronionego wskazywano w doktrynie prawa karnego (por. A. Gubiński: Ryzyko sportowe, NP 1959, nr 10, s. 1185; M. Bojarski: Wyłączenie odpowiedzialności karnej za wypadki w sporcie, NP 1970, nr 10, s. 1450; A.J. Szwarc: Zgoda pokrzywdzonego jako podstawa wyłączenia odpowiedzialności karnej za wypadki sportowe, Poznań 1975, s. 115–134). Stwierdzano w literaturze, że dominujące znaczenie merytorycznej strony przestępstwa (społeczna szkodliwość czynu) zmusza jednak do tego, aby w pewnym zakresie wyłączyć przestępność tego czy innego czynu w sytuacjach, w których nie może być mowy o społecznej szkodliwości czynu, chociaż żadna ustawa nie określa odpowiedniego kontratypu.

Działania objęte ryzykiem sportowym mają miejsce wówczas, gdy:

-  dana dyscyplina sportowa nie jest zabroniona,

-  zachowanie danej osoby zostało podjęte w celu sportowym,

-  zachowanie danej osoby nie naruszało reguł danej dyscypliny sportowej

________________________

* Lech Gardocki, Prawo Karne, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2000